Paluch sztywny (hallux rigidus, hallux limitus) i paluch koślawy (hallux valgus) – jak leczyć te schorzenia?
Paluch sztywny i paluch koślawy to najczęstsze schorzenia obejmujące palce stóp. Oba są deformacją stawu śródstopno-paliczkowego palucha, przez co często są mylone. Trzeba jednak pamiętać, że paluch sztywny i koślawy to nie to samo. Czym się różnią i jak się je leczy? Odpowiadamy w artykule.
Czym jest paluch koślawy i paluch sztywny?
Ze względu na duże obciążenia przyjmowane przez nasze stopy, są to okolice szczególnie narażone na różnego typu urazy, z których bardzo częstymi są paluch koślawy lub paluch sztywny. Oba są zwykle efektem kontuzji, nagromadzonych mikrourazów, chorób stawów (zwłaszcza RZS) lub nieprawidłowości anatomicznych. Ich skutki jednak są różne.
Paluch koślawy (hallux valgus) powoduje przesunięcie I kości śródstopia i odchylanie palca w stronę pozostałych. Paluch sztywny (hallux rigidus, hallux limitus) natomiast oznacza, że w stopie toczy się proces powstawania narośli kostnej – osteofitu, który ogranicza ruch w stawie, ale nie przemieszcza innych struktur. Oba powodują ból i mają charakter postępujący. Zwłaszcza w początkowej fazie mogą być trudne do odróżnienia bez specjalistycznej wiedzy i odpowiednich badań.
Paluch sztywny (hallux rigidus) – przyczyny i objawy
Sztywny paluch najczęściej pojawia się u osób z nieprawidłową budową stopy, skłonnościami genetycznymi lub schorzeniami, powodującymi stany zapalne stawów (RZS, dna moczanowa). Może też wynikać z przeciążeń, np. u osób, które dużo kucają.
Początkowo objawy nie są silne. Podstawowym sygnałem jest ból pod dużym palcem stopy – najpierw tylko przy obciążaniu, a wraz z rozwojem osteofitu – cały czas. Coraz bardziej ograniczony staje się także ruch zgięcia grzbietowego w stawie, co utrudnia m.in. bieganie. W bardziej zaawansowanych stadiach obszar powiększa się, czerwienieje i robi się cieplejszy.
Paluch koślawy (hallux valgus) – przyczyny i objawy
Paluch koślawy to deformacja znana powszechnie pod nazwą haluksa. Pojawia się w podobnych warunkach co paluch sztywny, choć w przypadku przeciążeń zwykle winne są wysokie obcasy, wąskie czubki butów lub praca stojąca. Dużo częściej obserwuje się go u kobiet.
Podstawowa różnica w objawach to lokalizacja bólu – z boku, nie od spodu – i zmieniony kształt stopy. Schorzenie może powodować deformacje także pozostałych palców, w wielu przypadkach pojawia się w obu stopach. Poza tym objawy także są bardzo podobne.
Paluch koślawy lub sztywny – leczenie
W obu tych przypadkach w pierwszej kolejności stosuje się leczenie zachowawcze, a dopiero kiedy ono nie przynosi oczekiwanych rezultatów – w zależności do wieku, stanu zdrowia i potrzeb pacjenta, a także zaawansowania choroby – można zaplanować zabieg chirurgiczny.
Paluch sztywny – leczenie nieoperacyjne
W przypadku palucha sztywnego leczenie koncentruje się na odciążeniu stawu, usunięciu stanu zapalnego i zmniejszeniu dolegliwości bólowych. W tym celu stosuje się leki oraz fizjoterapię. Koniecznie trzeba też zadbać o odpowiednie wkładki lub obuwie ortopedyczne.
Paluch koślawy – leczenie zachowawcze
Kiedy pacjent cierpi z powodu palucha koślawego, leczenie poza redukcją bólu i zatrzymaniem postępowania choroby ma na celu zwiększenie zakresu ruchu i korektę ustawienia stopy. Poza lekami i specjalistycznymi wkładkami lub obuwiem, stosuje się aparaty korygujące. Tu również ważna jest fizjoterapia i ćwiczenia, a także zmiana szkodliwych nawyków.
Paluch sztywny i paluch koślawy – fizjoterapia
Do pracy z paluchami sztywnym i koślawym wykorzystuje się te same metody. Najczęstsze to:
- terapia manualna (masaże),
- laseroterapia,
- sonoterapia (ultradźwięki),
- terapia falą uderzeniową,
- jonoforeza, dostarczająca lek bezpośrednio w chory obszar,
- krioterapia, działająca przeciwbólowo,
- kinesiotaping,
- kinezyterapia, czyli odpowiednio dobrane ćwiczenia.
Za szczególnie skuteczną uchodzi fala uderzeniowa, która – działając jak mikromasaż – rozluźnia mięśnie i ścięgna oraz zmniejsza obrzęk i ból. W leczeniu tych schorzeń warto też zwrócić uwagę na laser wysokoenergetyczny (np. iLux), który rozgrzewa tkanki, działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i biostymulacyjnie.
Kinezyterapia natomiast będzie koncentrować się nie tylko na stopie jako takiej, ale na całej kończynie, by wzmocnić mięśnie stabilizujące. Poza tym fizjoterapeuta indywidualnie dobranymi ćwiczeniami zadba o właściwe punkty podparcia i czucie głębokie.
Paluch sztywny lub paluch koślawy – operacja
Zarówno w przypadku koślawego, jak i sztywnego palucha operacja jest ostatecznością. Stosuje się ją w przypadku zaawansowanych zmian, niereagujących na leczenie zachowawcze. Dla obu schorzeń stworzono kilka metod, spośród których dobiera się najlepszą dla danego pacjenta.
Trzy podstawowe rodzaje to: zabiegi regenerujące chrząstkę stawową, osteotomia i artrodeza.
Niestety żadna metoda leczenia chirurgicznego nie daje gwarancji skuteczności, za to każda wiąże się z długą rehabilitacją. Warto więc rozważyć to rozwiązanie, kiedy dolegliwości są uciążliwe, ale najlepiej sprawdzić wcześniej wszystkie techniki zachowawcze, zwłaszcza że nowoczesne technologie, takie jakie fala uderzeniowa czy lasery wysokoenergetyczne mają naprawdę wysoką skuteczność.